انواع خواب و فواید و مضرات آن

تعریف خواب :

ترک طبیعی نفس از استعمال حواس ظاهری (کتاب خلاصه الحکمه) رجوع حرارت غریزی از ظاهر بدن به باطن بدن برای هضم غذا و نضج (فرآوری ،پختن و آماده نمودن )مواد روح و قوای تحلیل رفته ناشی از بیداری (قانون)

تعریف بیداری :

تحریک جمیع اعضا جوارح و حواس ظاهره توسط نفس و هر یک به کار لایق خود مشغول داشتن. خواب ،مشابه سکون و مرطوب (مرطوب زا)و بیداری مشابه حرکت و مجفف(خشک کننده)و باعث لاغری میباشد.

علت خواب : رجوع و میل حرارت غریزیه (حرارت ذاتی بدن)به سوی باطن به دلیل طلب استراحت قوی. احتیاج انسان به بیداری بالذات است: تحصیل اسباب کمال نفس و نیاز انسان بالعرض می باشد به جهت رفع کلال و ملالی که حاصل از بیدار ماندن است و بنا بر این اعتدال در هر دو شایسته است و مفید.

مشخصات خواب خوب

برخاستن انسان بعد از خواب نهایت راحتی و ،رفع خستگی و کسالت را داشته باشد. اگر نخوابیم:دوام تعب (تلاش و زحمت)و حرکت موجب تحلیل روح و در نتیجه نفس از تدبیر بئن عاجز و موجب هلاکت ادمی خواهد شد.

اسباب چهار گانه خواب

مادی : بخار رطب معتدل

صوری : مقدار و وقت و شکل خواب است

فاعلی : نفس حیوانیه

غایی ( هدف فاعلی ): اجتماع و رجوع (بازگشت) قوا به باطن به جهت طلب استراحت.

حکیم صدرامتالهین ملاصدرا شیرازی می گوید : نفسی که برای انسان و هر موجود جاندار است همان جامع استقسات بدن او و مولف آنها بر وجه صالح برای بدنیت اوست و همانست که تغذیه و تنمیه (رشد) و تولید مثل بر عهده دارد و هنگام فساد مزاج آن را به مزاج صحیح بر می گرداند و ادامه ی حیات را بر عهده دارد.

نقش طبیعت را می گوید : جوهر نفس از سنخ ملکوت و عالم نور محض است و نمیتواند در بدن تصرف کند مگر با واسطه ای …

همانا نفس در نزد ما ، در بدن تصرف نمیکند مگر به واسطه ی طبیعت .

در جای دیگری حکیم عقیلی می گوید : طبیعت مبدا اول است برای حرکت که بالذات است. طبیعت مرتبه ای از مراتب نفس است که متعلق به جسم ومنطبع فرورفته در جسم و مدبر و متصرف و حافظ جسم است و مادام العمر از آن مفارقت نمی نماید ( یعنی از آن جدا نمی شود ).

طبیعت نفس ضعیف بالقوه است که چون تقویت فعلیت یابد از بدن گاه گتهی جدا گشته به مبدا خود که عقل است پیوسته ، تحصیل کمالات کند.  آن است که تدبیر و تصرف در بدن و حفظ آن را به واسطه ی کیفیات اربعه و حصول مزاج می کند. عقل: امری است که تدبیر و تصرف آن در بدن به واسطه ی نفس می باشد

.

بهترین خواب:

خوابی است که : مستغرق ( خواب عمیق ) ، متصل و معتدل المقدار باشد. حادث بعد از هضم غذا و انحدار ( عبور کرده) از معده به روده ها (حدودا دو ساعت پس از غذا )

اثرات خواب معتدل در بدن معتدل :

نضج اخلاط خام ( پخته شدن خلط های خام ) ، گرم تر شدن بدن و جبران تحلیل حار ( گرمی ) غریزی. خواب بر گرسنگی ( خوابی که هنگام آن فرد گرسنه باشد ):دق ( لاغری بیمار گونه بدن ) و سرد شدن بدن . مسقط قوه (از بین برنده نیرو) و لاغر کننده ی بدن می باشد .

حرارت متوجه به باطن چون بیکار نمی تواند بود ، تصرف در اخلاط و رطوبات بدنیه نموده و منجر به ترقیق و تحلیل و اذابه ( ذوب شدن ) و تبخیر رطوبت های بدن می گردد . ( بدین معنا که هنگام بیداری چون حرارت متوجه داخل بدن است این امر اگر از حالت تعادل خارج شود موجب می شود که بدن خشک شود و در نهایت ایجاد بیماری می کند )

شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب قانون می فرماید : خواب معتدل مرطب مسخن است . ( یعنی خواب به اندازه موجب افزایش رطوبت و نیرو زاست )

خواب تندرستان:

با برنامه، به اعتدال و وقت معین، عدم زیاده در آن و پرهیز از شب بیداری ( ساعت ۲۱ الی ۳ بهترین زمان خواب است)

خواب معتدل چگونه است؟

مرطب ( رطوبت زا ) و مسخن ( انرژی زا برای بدن ) . نکته: بهترین چیز ها برای افراد پیر است ( با خوردن کاهو و حمام ) استکثار در ریختن آب گرم بر سر بعد از استکمال هضم غذا ( تمام شدن مراحل گوارش پس از غذا خوردن )

کاهو، دارچین،قرنفل، هیل بوا جهت کاهش تبرید و کسر نفخ اما در مقدار اندک ( یعنی برای کاهش میزان سردی و کم کردن نفخ هنگام خواب ). خوابیدن زیر نور خورشید و مهتاب خوب نیست .

انواع خوابیدن های مضر :

خوابیدن در گرسنگی، خوابیدن در روز ( خصوصا زمستان ) که عوارضی مثل بلادت ذهن ( کندی ذهن )، حمیات واورام ( ایجاد ورم) ، بد رنگی چهره ، صرع ، سکته ، نزله ( نزول مایعات) ، وجع ظهر ( کمر درد ) را به دنبال دارد . عارضه خوابیدن بر رو ( دمر خوابیدن ) موجب کدورت چشم می شود .

بهترین نوع خواب:

اول به سمت راست و بعد به سمت چپ بچرخد و موقع برخواست دوباره به سمت راست بچرخد و از سمت راست برخیزد

چرا نیاز به بالا پوشش در خواب داریم ؟

توجه ارواح و قوی و حرارت غریزیه به داخل است پس نیاز پوشش بیشتر در هنگام خواب داریم . پر خوابی و کم خوابی ( تفریط و تقلیل خواب ) هر دو مضرند بیداری زیاد ( یقظه به افراط ): به شدت مضر بدن است . ( که موجب امراض زیر می شود ):

*یبس دماغ ( خشکی و سودای مغز )  *احراق اخلاط ( گرم شدن و از تعادل خارج شدن خلط ها )  * موجب جنون  * بروز امراض حاره  * خواب معتدل : حدود ۶ ساعت است .

ترکیب مفید خواب آور : کاهو + دارچین ،قرنفل ، هیل بوا جهت کاهش تبرید و کسر نفخ اما در مقدار اندک ( یعنی برای کاهش میزان  سردی و کم کردن نفخ هنگام خواب ) خوابیدن زیر نور خورشید و مهتاب خوب نیست.

الف : خورشید موجب فوران صفرا ، ثقل دماغ ( سنگینی سر و اوضاع روحی ) ، صعود ابخره به مغز ( بالا رفتن بخارات در مغز ) و در نتیجه ایجاد سردرد

ب : مهتاب _ محرک خون به سوی دماغ ( مغز ) و ظاهر ، محدث رعاف ( باعث ایجاد خون دماغ ) تحریک قوه باه ، زیرا در افزایش نورانیت حرکت جمیع رطوبات اتفاق می افتد

تغییر عادت خواب باید به تدریج باشد (خلاصه الحکمت ج ۲ص ۸۲۲)

خواب بعد از نماز صبح، خصوصا که در وقت آن که آن را «عیلوله» نامند، به جهت آن که باعث بروز بیماری ها است ( علت بیماری ها ) خواب در وقت زوال ظهر که آن را « حیلوله » نامند: حایل میان نائم و صلاه و محدث نسیان ( فراموشی ) است.

* حیلوله: هی النوم بعد الزوال ( متمایل شدن آفتاب از وسط آسمان به سمت مغرب بین دو نماز ظهر و عصر ) و خواب آخر روز که مسمی ( نام گذاری شده ) به «فیلوله» است، به جهت آن که باعث آفات بسیار و منجر به هلاکت می شود و «فیله» در لغت به معنی هلاک است .

 فیلوله: ( لغتنامه: خطا کردن یا سست رای شدن مرد ): خواب آخر روز ( مضر، آفت بسیار و مهلک ) بعد از نماز صبح ! *

قیلوله: خواب نیم روز ( خصوصا در تابستان و گرمی هوا و کوتاهی شب ) قبل از نماز ظهر بسیار خواب خوبی است و حدود نیم ساعت است .

لباس خواب:

مناسب مزاج و سن و فصل افراد

تابستان: کتان

در زمستان: پشم

از عوارض خوابیدن بر زمین سرد و نمناک این است که باعث فلج، استرخاء ( ایجاد درخوت و سستی ) ، اوجاع ظهر ( کمر درد )

عدم استفاده از چراغ خواب توصیه می شود.